واکاوی اصول تعامل اخلاقی پلیس با جامعه در آثار حِسبه‌نویسان

ارتقای سطح کمّی و کیفی تعامل پلیس و جامعه که به افزایش سرمایۀ اجتماعی این سازمان منجر می‌شود، از دغدغه‌های مهم در مدیریّت پلیس جامعه‌محور است. حاکم شدن اخلاق بر رفتار پلیس می‌تواند نقش مهمّی در این زمینه داشته باشد. از سوی دیگر، در آثار دانشمندان اسلامی، عمدۀ مباحث مربوط به نحوۀ تعامل مجری قانون با مردم، به منابعی مربوط است که به امر حسبه پرداخته‌اند و در خلال آن‌ها به فرد محتسب، توصیه‌هایی اخلاقی شده است؛ و لذا این آثار می‌توانند منابع مناسبی برای واکاوی اصول تعامل اخلاقی پلیس با جامعه، در جوامع کنونی باشند. در این نوشتار با رجوع به آثار حسبه‌نویسان، توصیه‌های اخلاقی آن‌ها به فرد محتسب به عنوان ضابط قانون، جمع‌آوری شده و با در نظر گرفتن مهم‌ترین وظایف سازمان پلیس در جوامع کنونی، نحوۀ کاربست آن‌ها توسّط این سازمان، تبیین شده است. در نتیجۀ این پژوهش، مشخّص می‌شود که چهار اصل «صلابت و اقتدار»، «بی‌نیازی و غنا»، «تعهّد و التزام عملی به قانون» و «ترحّم و مهرورزی»، اصولی هستند که می‌توان آن‌ها را در توصیه‌های حسبه‌نویسان مشاهده کرد. در نگاه اوّل، برخی از این اصول، در تقابل با برخی دیگر به نظر می‌آیند، امّا انجام یک تبیین مفهومی درست از معنای این اصول اخلاقی در تعامل پلیس و جامعه و نیز افزایش بصیرت پلیس در شناخت مورد و تشخیص اصل اخلاقی حاکم در هنگام تزاحم این اصول، از جمله بایسته‌هایی هستند که می‌توانند مسیر را برای اجرایی شدن آن‌ها هموار کنند.